fritsbom nrc
Frits Bom Foto © NRC Handelsblad

Hij was de Konsumentenman, de Ombudsman, de Vakantieman. Maar voor mij was Frits Bom vooral de sociaal bewogen reporter van Dingen van de Dag. Een week lang waren Frits en ik ouwe jongens krentenbrood. Toen Amersfoort, heel eventjes, het middelpunt van Nederland was.

orthuis knipsel‘Het is ongelooflijk. Jongens, kinderen nog, die hun huis moeten bezetten omdat ze zich door het bestuur van de Maatschappij Zandbergen in de steek gelaten voelen.” De stem van radioreporter Frits Brom sloeg haast over van ingehouden woede toen hij, na het ANP-nieuws van één uur, het laatste nieuws uit Amersfoort de ether in slingerde. Ik luisterde vol bewondering naar de reportage van de man, die ik de afgelopen dagen had leren kennen en met wie ik bijzonder goed kon opschieten. Sinds Frits in zijn autootje het terrein van het W.A. Ortthuis aan de Bosweg in Amersfoort was komen oprijden en die naast mijn 2CV had geparkeerd.

Tot dan was ik de enige verslaggever geweest die zich had bezig gehouden met een uit de hand gelopen conflict tussen personeelsleden van het Ortthuis en het bestuur van de overkoepelende Maatschappij Zandbergen. In het orthopedagogisch instituut woonden jongeren die het thuis niet meer redden. Omdat ze dingen hadden uitgehaald of omdat hun ouders hen niet meer goed konden opvoeden. Het conflict werd over de hoofden van de kwetsbare kinderen heen uitgevochten. Op het hoogtepunt namen de kinderen zelf het heft in handen en besloten ze het Ortthuis te bezetten.

Langharige redactie

November 1972. Sinds bijna twee jaar werkte ik bij de Amersfoortse Courant, een deftige krant, gevestigd aan de deftige Snouckaertlaan in Amersfoort. Hoofdredacteur was de ook tamelijk deftige Keimpe Koopmans, die de burgemeester, de directeur van de GGD en de leden van de plaatselijke Rotary Club tot zijn vrinden rekende. Een van de lessen die hij er bij zijn linkse langharige redactie probeerde in te rammen was: schrijf onbevooroordeeld en onpartijdig.

julles van neurenMedio 1972 werd ik gebeld door Jilles van Neuren, groepsleider in het W.A. Ortthuis van de Maatschappij Zandbergen. Er waren spanningen tussen het bestuur van Zandbergen en de groepsleiding.

In november leidden die ertoe dat Jilles van Neuren werd ontslagen. Een conflict over het te voeren beleid, zei Van Neuren. De andere groepsleiders legden daarop het werk neer. Bijna dagelijks was ik te vinden op het terrein van het Orthuis. Het conflict begon landelijk aandacht te trekken. Een van de eerste verslaggevers van landelijke media was Frits Bom; korte tijd later volgde Willibrord Frequin van Brandpunt en andere reporters. Ik kende Frits natuurlijk van de radio. Dingen van de Dag was een toonaangevende radiorubriek. Frits, net twee jaar ouder dan ik, was een man van de wereld. Hij liep over het terrein van het instituut of hij er woonde en duwde de bestuurders zonder enige schroom de microfoon onder hun neus.

Frits prees de verhalen die ik dagelijks in de Amersfoorse Courant schreef; ik was onder de indruk van zijn doorleefde reportages, al moest mijn hoogste chef Keimpe Koopmans daar maar weinig van hebben. “Ach, Dingen van de Dag, de VARA”, riep hij met een wegwerpgebaar. “Je moet de feiten geven, Rep, dan kunnen de mensen zelf oordelen.”

De kinderen die in het Ortthuis woonden, waren blij als ik voor mijn dagelijkse krantenverhaal het terrein opreed. Ze hoopten dat de publiciteit hun zaak zou helpen en de rust in hun veilige woonomgeving kon doen terugkeren. Ik had met hen te doen. Ik kwam hier alleen maar om zo goed mogelijke verhalen te schrijven.

Aan Frits Bom hadden ze meer. Frits ging dan ook een stapje verder in zijn woedende reportages. Toen het conflict uit de hand dreigde te lopen, was het dan ook niet vreemd dat de kinderen en de leiding van het W.A. Ortthuis aan Frits vroegen om voor hen te bemiddelen.

Keuze

Zonder dat we het wisten, maakten we beiden op dat moment in ons vak een definitieve keuze. Frits’ werk werd het om op te komen voor de gewone mensen: als VARA-ombudsman, voor de gedupeerde toerist als de Vakantieman, voor de genaaide consument als de Konsumentenman. Je zou kunnen zeggen dat hier de latere Vakantieman werd geboren. Mijn taak was anders: als verslaggever gewoon opschrijven wat er in de samenleving aan de hand is. Zoals Koopmans het ons geleerd had. 

Boms bemiddeling slaagde. De leiding keerde terug, behalve groepsleider Jilles van Neuren. Ons werk was gedaan. Frits, de actievoerder, en ik, de verslaggever, namen afscheid. Met Frits heb ik nadien weinig contact meer gehad. Ik vond zijn tv-programma’s een beetje over de top. Ook naar het W.A. Ortthuis ben ik sindsdien maar een enkele keer terug geweest. Ik hoop heel erg dat het goed is gegaan met de pupillen in hun verdere leven, maar ik moet bekennen dat ik de hele affaire en de kinderen bijna was vergeten, tot ik er vorige week aan werd herinnerd toen ik las dat Frits Bom op 73-jarige leeftijd is overleden.

Wat was het beleid?

Voor de krant was de rel rond het Ortthuis een compact conflict. Tussen het ontslag van Van Neuren en de geslaagde bemiddelingspoging verliep nauwelijks een week. Elke dag had ik een verhaal in de krant. Hoofdredacteur Koopmans zette niet vaak regionaal nieuws op de voorpagina, voor het Ortthuis maakte hij één keer een uitzondering.

De jonge bezetters bespeelden de pers handig. Ze regelden een heuse persconferentie, ze stuurden een telegram aan de fractievoorzitters Den Uyl van de PvdA, Wiegel van de VVD en Van Mierlo van D’66. Ze hielden een demonstratie door Amersfoort (waar niet veel belangstelling voor was). Er werd gedreigd met een ontruiming van het Ortthuis en een kort geding van de ouders van de pupillen daartegen. Boven het laatste verhaal in de reeks had ik de kop gezet ‘Bemiddelaar Frits Brom de held van ’t Ortthuis’.

ac fritsbomIk ben een beetje verbaasd als ik de stukken van toen teruglees in de archieven van de Amersfoortse Courant. Ik doe van dag tot dag keurig verslag, maar de feiten achter de feiten lees ik nergens. Was Jilles van Neuren echt ontslagen vanwege een andere visie op het beleid? Wat was dan het beleid van de Maatschappij Zandbergen? Wat was er echt aan de hand in de orthopedagogiek? In alle verhalen van toen blijft groepsleider Van Neuren van ’t Ortthuis op de achtergrond. Als na de bemiddeling alle ontslagen groepsleiders behalve hij terug mogen keren, lees ik zelfs geen commentaar van het voormalige groepshoofd. Ook in de weken daarna geen interview over de vraag hoe het allemaal zo ver heeft kunnen komen.

Vakantiehulp

In het archief van een andere krant, het Reformatorisch Dagblad, lees ik dat de groepsleider op staande voet is ontslagen nadat hij een vakantiehulp mee naar huis zou hebben genomen terwijl zijn vrouw met vakantie was. Heb ik die vraag aan Van Neuren voorgelegd? Ik kan er niets over vinden in mijn verhalen.

Van Neuren zelf kan ik, ondanks al mijn naspeuringen, nergens meer vinden op het internet. Wel krijg ik contact met Ron Vonk, destijds veertien jaar oud en een van de jongere pupillen van het W.A Ortthuis. Van Neuren, meldt Ron Vonk mij in een chat, had mot gekregen met de directie. “Aan de oppervlakte ging dat over ‘kleine dingetjes’ rondom orde houden, maar onderhuids speelde er veel meer.”

Ron Vonk: “Het was gewoon niet gezond meer. Van Neuren had op sommige pupillen een laten we maar zeggen ‘slechte invloed’. Met name de wat oudere pupillen dweepten nogal met hem, omdat hij ze veel vrijheid gunde. Met alle gevolgen van dien.”

Het hele gebeuren van toen, aldus Vonk, was een storm in een glas water, ‘wellicht hier en daar wat opgeklopt door de VARA en de Amersfoortse Courant’. ‘De bezetting door de pupillen is op poten gezet door een aantal raddraaiers van de oudere groep. Die zagen in deze ludieke actie een aardige gelegenheid voor een verzetje.’

‘De rol van Frits Bom in dit alles kunnen we gerust vergeten’, aldus Ron Vonk. ‘Ook zonder zijn bemoeienis was dit allemaal goed gekomen.’

https://www.youtube.com/watch?v=bLxbfaQlJNo

Commercial van Frits Bom als de ‘Leningman’, die door de Reclame Code Commissie werd verboden: Frits zou zijn goede naam als de Konsumentenman hebben misbruikt.

 

Copyright © 2015-2024 Martin Rep | Radboudlaan 14 | 1402 XP  Bussum