Een ontmoeting op een toilet in Leeuwarden. Ik ken die vrouw, ik ben haar al vaak tegengekomen.
Ze kijkt naar me terwijl ik sta te plassen op de heren-wc in grand-café Fellini in Leeuwarden. Haar blik is wat ongemakkelijk, en dat komt, weet ik, doordat ze langs een groep joelende en fluitende Italiaanse macho’s loopt. Ze is in zwart-wit uitgevoerd en op de wand van het herentoilet geplakt.
Ik ken de vrouw. Ik heb haar talloze malen gezien.
De foto is zo’n succes doordat ze perfect het Italië laat zien van de begin jaren vijftig. Mannen, rondhangend of zittend op scooters, lonkend naar elk voorbij wandelend meisje dat niet door haar moeder of tante wordt gechaperonneerd. Een van de kerels op de foto eentje sist naar haar terwijl hij op een scooter zit, een andere grijpt naar zijn kruis en tuit zijn lippen.
De poster is wereldberoemd. Je kunt haar zien in Nederlandse winkels. maar ook in etalages in Milaan, Bologna of Florence. Florence is de stad waar de foto werd gemaakt, in 1951. Exact zestig jaar later zaten Dicky en ik te lunchen op het Plein van de Republiek in Florence. Ik keek een tijdje om me heen, terwijl we wachtten op onze pasta – peperduur maar ook heel lekker.
“Dat stukje van het plein komt me zo bekend voor”, wijs ik. “Volgens mij is hier de foto genomen van die Amerikaanse vrouw in Italië.”
De plaat is het beroemdste werkstuk van de in 1985 overleden Amerikaanse fotografe Ruth Orkin. De lange vrouw – ze mat 1,83 meter – die ze vastlegde met haar camera, is de Amerikaanse Ninalee Craig. Het verhaal achter de foto is dankzij het internet geen geheim meer. Daar heb ik, in een interview dat Ninalee tientallen jaren later gaf, kunnen lezen dat het beslist geen bedreigende situatie was waarop ze zich bevond, die zomerochtend op het Piazza della Repubblica in Florence. Al kijkt ze nog zo ongemakkelijk.
Ninalee, 88 jaar inmiddels, herinnert zich die dag nog maar al te goed. “Er was geen sprake van intimidatie”, vertelde ze bij de gelegenheid van de zestigste verjaardag van de foto in 2011. “Ik had het gewoon enorm naar m’n zin.” Ninalee was destijds 23 jaar en had zich met een derdeklas kaartje ingescheept aan boord van een passagiersschip naar Europa. Zes maanden lang reisde ze in haar eentje door Frankrijk, Spanje en Italië. In Florence huurde ze een kamer voor een dollar per nacht aan de rivier de Arno. Daar ontmoette ze Ruth Orkin, ook al zo’n ondernemende vrouw die in haar eentje reisde.
Ze hadden het reuze gezellig samen en besloten een fotoreportage te maken om uit te beelden wat het is om als vrouw alleen op reis te zijn. Ruth nam foto’s van Ninalee terwijl ze standbeelden bewonderde, flirtte in cafés en bewoners de weg vroeg. Ze schoot een serie terwijl Ninalee langs een groepje Florentijnse macho’s wandelde.
De foto wordt wel een ‘snapshot van het seksisme’ genoemd. Ninalee heeft daar een andere kijk op.
“Het was geweldig om te doen”, herinnerde ze zich. “Ik liep langs die mannen en toen vroeg Ruth me of ik het nog een keertje wilde doen.” Zo werd de grote iconische foto van het seksisme in het naoorlogse Italië van de jaren vijftig geboren.
Na een halfjaar keerde Ninalee Craig terug naar de Verenigde Staten. De hele reis had haar nauwelijks duizend dollar gekost. Ze heeft nadien nog jaren in Italië gewoond toen ze met een Italiaan trouwde, maar dat huwelijk eindigde in een scheiding. Tegenwoordig woont ze in Toronto.
Was dit de plek?
Na de lunch lopen Dicky en ik naar een hoek van het plein, waar ik de zuilen meende te herkennen die op de foto zichtbaar zijn. Was dit de plek? Ik maak er een paar foto’s, maar ben niet zeker van mijn zaak.
Tijd om in de rij te gaan staan voor de Duomo. Maar Ninalee zal ik geregeld blijven tegenkomen. Tot op het toilet van een horecatent in Leeuwarden aan toe.