Jeugdherbergen in tijden zonder internet

Verhaal in een oude ordner gevonden: een artikel dat ik schreef voor de toeristische pagina van de Volkskrant van bijna veertig jaar geleden. Nu passend in de rubriek 'Onderweg' van mijn website. Op zoek naar jeugdherbergen in de tijd toen wandelaars nog reisden zonder internet.

De Fernwanderweg voert van Amersfoort naar de Harz. Een voettocht van 580 kilometer. Om de vakantie betaalbaar te houden werd Martin Rep, in het zicht van de veertig, lid van de Jeugdherbergcentrale. Twintig jaar te laat. Onderdak voor de nacht in de Jugendherberge (Atomwaffenfrei) tussen giechelende brugklassers, de Naturfreunde Kinderpost en afgekeurd beddegoed.

VANAF de noordelijke uitlopers van de Harz kwamen we op een dag dat de regen van geen ophouden wist aan in Seesen, krap dertig kilometer ten westen van de zonegrens. In de binnenstad een rokerig lokaal waar een luidruchtige groep mannen een spel beoefende waarbij zonder ophouden rinkelende munten in een schaal werden geworpen. Naast de kachel lieten we onszelf en onze kleren drogen.

De Deta Kompass Wanderführer die de weg wees op de voettocht langs de Fernwanderweg Harz – Niederlande meldde dat er in Seesen een jeugdherberg was. Een paar weken eerder, bij het plannen maken, was het idee geboren lid te worden van de Nederlandse Jeugdherbergcentrale om de expeditie betaalbaar te houden. Twintig jaar te laat, maar twintig jaar eerder was er geen haar op ons hoofd die dacht aan een jeugdherberg­vakantie in plaats van trekkend met de tent naar Bakkum of naar het christelijk vakantie­centrum Rhederoord in De Steeg.

Onze wandeltocht kon beginnen na een lange treinreis van Amersfoort via Hannover naar Bad Harzburg. Ook in Bad Harzburg had het geregend, maar er was een jeugdherberg. In de bruine gelagkamer was het warm en zaten mensen. “Sie sind ganz nass!”, riep de vrouw van de ontvangst. Maar wat schade, heren! De Feuerwehr in Bad Harzburg vierde z'n jubileum en die had alle bedden afgehuurd om spuitgasten uit omliggende gemeenten te ontvangen.

Wolfshagen, ruim twintig kilometer verder, was de volgende dag het eindpunt. Al kilometers daarvoor beloofden groene wegwijzers een veilig onderdak voor de nacht; de Fernwanderweg liep zelfs langs de plaatselijke jeugdherberg. Ongeveer een kwartier lang zoeken. Toen was de conclusie onvermijdelijk dat de hoop klinkers op het aangewezen terrein alles was wat restte van de jeugdherberg. Voor Seesen hadden we dus niet erg veel hoop meer, de volgende dag. Maar wat een misplaatst wantrouwen.

Na afscheid van de dobbelaars te hebben genomen liepen we langs akkers en de bosrand (panorama op Seesen, nu onder een bleke zomerzon). Een bocht naar rechts, en daar lag het Naturfreundehaus/ Jugendherberge: een vriendelijk gebouw, omgeven door geboomte; een terras met plasjes regenwater op de tafels. De deur was door een vaardige zondagsschilder voorzien van twee handen voor een Alpenlandschap. Touristenverein Die Naturfreunde, stond eromheen, volgens een ander bord was het gebouw Atomwaffenfrei.

Achter de gastheer aan de trap op. “Zestig schoolkinderen zijn hier vanmiddag aangekomen”, mompelde hij, een enorme sleutelbos uit z’n broekzak vissend, "we hebben nog precies twee bedden over.” Op de overloop opende hij een deur. Zes opgemaakte bedjes met windjacks, boekjes, speelgoed, tassen en een voetbal. Gelukkig was de kamer vol. Evenals de volgende, de volgende, en de volgende. Maar in een kamertje aan het eind van de gang dat Mürzenblatt heette, stonden twee lege bedden en een sofa. Sloop en lakenzak meegenomen? Maar natuurlijk, we hadden het reglement thuis goed gelezen en toonden het bewijs.

Een misprijzende trek gleed over het gezicht van de vader. “Holländer, hè.” Altijd wat bijzonders met het beddengoed. Volgens hem was dit niet goed, maar hij zou zijn vrouw er een blik op laten werpen. De wc en ander sanitair waren in de kelder, avondeten om zes uur, ontbijt om acht uur, en de papieren graag.

Van ver klonk kindergezang. De radiator werkte niet, op onderzoek naar een plek om natte spullen te laten drogen. Beneden in de ontspannings­ruimte was niemand. Het gezang stopte, van achter de wand die de zaal in tweeën deelde klonk iets door van wat wel een groepsgesprek zou wezen. Kwart voor zes, mooi op tijd voor de broodmaaltijd. Een tussendeur zwaaide open en produceerde een massa joelende kinderen. Bij een loket haalden ze stapels borden en handenvol messen en vorken op. Wat schutterig stelden we ons op in de rij, liepen met bestek en servies de eetzaal in en gingen op een paar vrije plaatsen aan een van de lange tafels zitten. Stroef glimlachend naar de brugklassers die even ongemakkelijk terugkeken. Het loket verschafte uitkomst: U hoeft niet bij de scholieren te zitten, u mag de maaltijd in de ontspanningsruimte gebruiken, aber bitte!

Na de maaltijd maakten de brugklassers een gezonde avondwandeling door het druipende woud. Wij namen snel de gelegenheid te baat door onze schoenen de warmste plekjes te geven op de roosters boven de radiatoren in de kelder en de schoenen van de toch niet aanwezige kinderen opzij te schuiven.

Boekenplanken met stapels lectuur in de traditie van de Naturfreunde. Het tijdschrift Naturfreunde Kinderpost, met spelletjes voor kinderen uit alle landen plus een recept voor Turkse Kefte en een strip tegen het racisme. Het boek J. Keir Harde/ Ein Leben im Dienste der Werktätigen, door William Stewart (dik driehonderd pagina's zonder ook maar één aanhalingsteken). De brochure Familien – Ferien, het blad Wandern + Bergsteigern.

De brugklassers keerden terug en werden naar het ondergrondse sanitair gedirigeerd. In hun pyjamaatjes kwamen er nog een paar een blikje Fanta in de ontspanningszaal drinken, zachtjes met elkaar fluisterend en giechelend in onze richting kijkend. Maar een kwartier later hadden de onderwijzer en onderwijzeres die de groep begeleidden de allerlaatsten naar boven gestuurd en tot onze verbijstering werden ze daarna niet meer gehoord. We haalden onze spullen van het bed en kregen schoon linnengoed van de vrouw van de gastheer die onze Hollandse lakenzak schamper had afgekeurd.

De twee collega’s begonnen in de hoek van de zaal aan een lang gesprek. De lectuur kon het verlangen naar een glas niet wegnemen – maar wie zou hardhandige verwijdering durven riskeren door ernaar naar te vragen in het Natuurvriendenhuis?

Toen we een keus hadden gemaakt uit het rek met ansichtkaarten vroeg de gastheer of we geen trek hadden in een biertje.

(Een versie van dit artikel werd eerder gepubliceerd in de Volkskrant van 22 januari 1985.)