almatadema 2In 1984 bezocht ik het geboortehuis van de vergeten Friese schilder Lourens Alma-Tadema. Meer dan dertig jaar later sta ik in een lange rij voor de kassa van het Fries Museum waar een overzichtstentoonstelling van zijn werk is te zien. De man die Hollywood inspireerde.

In 1888 trok Vincent van Gogh naar de Zuid-Franse stad Arles. Hij wilde hier een kunstenaarshuis stichten, een plan dat voortijdig eindigde in een ruzie met de enige schilder die er belangstelling voor had, Paul Gauguin. Vincent was ziek, hij zou nog maar een paar jaar leven in onbekendheid en armoede, net als hij het grootste deel van zijn leven had gedaan.

In 1888 woonde een andere Nederlandse schilder, Lourens Tadema, in Londen. Hij was daar zeer gevierd. Vooral zijn schilderingen met als thema het dagelijks en decadente leven in het Romeinse Rijk waren een doorslaan succes. Hij was bovendien handig en commercieel. Hij ging zijn Friese voornaam schrijven als Lawrence, en plakte zijn tweede voornaam, Alma, vast aan zijn achternaam. Als ‘Alma-Tadema’ stond hij voortaan als eerste vermeld onder de letter A in de catalogi van die tijd.

Terwijl Van Gogh kou en honger leed in Arles en met Gauguin ruzie maakte om de waardin van het plaatselijke café, stroomde het geld met bakken binnen bij Alma-Tadema. Hij vond al snel zijn eerste Londense huis te ordinair en verhuisde naar een villa met 66 kamers. Zijn agent klaagde dat hij meer tijd besteedde aan het inrichten daarvan dan aan het schilderen van nieuw werk.

Dronryp

Ik ken Alma-Tadema sinds pakweg 1986. Ik zat toen in de trein van Leeuwarden naar Harlingen, en stapte halverwege uit bij het station Dronryp, een eindje buiten het plaatsje gelegen. Het was nog een aardige wandeling naar de Dubbelestreek in Dronryp, waar Alma-Tadema was geboren. Voor de Volkskrant werkte ik mee aan een serie over geboortehuizen van bekende Nederlanders, ver voor de tijd dat de term ‘BN’ers’ in zwang kwam. De serie had me al gebracht in oorden als Maassluis (naar het al gesloopte huis van Maarten ’t Hart), Hilversum (Joop den Uyl), Amersfoort (Piet Mondriaan) – en nu dus in Dronryp. Voor een vergeten schilder, die hier in 1836 ter wereld kwam en sinds een jaar of tien begon herontdekt te worden.

In Dronryp waren ze Alma-Tadema nooit vergeten. Ze kenden er het verhaal van hun beroemde zoon, die het eerst in België en daarna in Engeland helemaal maakte. Zijn geboortehuis is zelfs een rijksmonument.

Ik bekeek het huis en schreef er een stukje over dat een paar dagen later in de krant verscheen. Als ik dertig jaar later naar Leeuwarden reis voor Alma-Tadema, probeer ik vergeefs herinneringen op te halen aan die reis uit 1986. Het notarishuis was denk ik niet erg bijzonder.

Stoeptegels

Maar vergeten is Alma-Tadema zelf inmiddels al lang niet meer.  Tijdens de korte wandeling van het Leeuwarder station naar het Fries Museum voor de grote overzichtstentoonstelling van zijn werk, kom ik de naam Alma-Tadema vele malen tegen. Zijn schilderij Een gunstig uitkijkpunt kijkt me aan vanaf stoeptegels en posters. Lawrence is al net zo aanwezig in de Friese hoofdstad als een halfjaar eerder Jheronimus Bosch in Den Bosch.

almatadema 1En tot mijn verbazing doen ook de rijen voor de kassa in het museum mij denken aan de drukte destijds in het Noordbrabants Museum. Wie verwacht nou zo veel bezoekers? Niemand kennelijk, want niemand loopt meteen na binnenkomst door langs de balie voor wie online kaartjes heeft gekocht. Maar eindelijk zijn wij aan de beurt. Wilt u ook een audiotour,  vraagt de dame. Nee, ik versta geen Fries, antwoord ik grappig.

Er zijn geen vrije lockers meer voor onze jassen, wel leuke dames bij een extra geopende garderobe die de drukte moet verwerken. Er zijn geen gidsjes meer in het Nederlands, alleen nog in het Fries (zie je wel!) en het Duits. En, eenmaal binnen, moeten we dringen en schuifelen om de ongelooflijke schilderkunst van Frieslands zoon van dichtbij te kunnen zien.

Want je wilt het zien met je neus boven op de verf; gelukkig zijn er niet al te veel schilderijen met glas ervoor. Elk haartje, elk blaadje, elke stofuitdrukking is met de meest ongelooflijke precies op het doek gezet. En Alma-Tadema heeft zich bijzonder verdiept in historische kleding en gewoonten. Het publiek – er zijn heel veel zestigplussers – kan er nauwelijks genoeg van krijgen, evenmin als Londen een eeuw geleden. 

Erkenning

Vincent van Gogh overleed in 1890, 37 jaar oud. In Londen moet Alma-Tadema het nieuws over zijn overlijden hebben vernomen, want zijn arme landgenoot begon net opgemerkt te worden door de internationale kunstwereld. Zelf was hij 76 jaar oud toen hij in 1912 overleed. Hij kreeg een erebegraafplaats in Saint Paul’s Cathedral. Maar korte tijd later, toen Vincent van Gogh postuum wereldwijde erkenning had gekregen voor zijn werk, was Alma-Tadema al vergeten.

almatadema 3Hoewel – vergeten? Terwijl kunstliefhebbers zich afkeerden van zijn zoete en soft-erotische werk, ontdekte Hollywood het voor de vormgeving van drama’s die in de Egyptische en Romeinse tijd spelen. Het Fries Museum toont tal van filmfragmenten naast de doeken van Alma-Tadema waar ze van gejat zijn. Zo is de visie van Lawrence opgegaan in  het collectieve beeld dat wij hebben van die tijd.

En zijn tijdgenoot? Volgende keer maar eens naar het Vincent van Gogh Museum in Amsterdam.

De expositie over Alma-Tadema loopt tot 7 februari 2017. Meer informatie op de website van het Fries Museum.

 

Copyright © 2015-2024 Martin Rep | Radboudlaan 14 | 1402 XP  Bussum