embleem mbrigade

Zo gezond als melk was in de naoorlogse jaren, zo ongezond is ze nu. In mijn jeugd speelde melk nog een belangrijke rol. Je kreeg het binnen via de havermoutpap, de onovertroffen Saroma-toetjes, de griesmeelpudding en de warme gortepap. Herinneringen van een voormalige M-Brigadier.

Trots liet ik mijn moeder het embleem van de M-Brigade op mijn mouw naaien. Centraal stond een grote witte M, op een blauw/oranje achtergrond, waarover zich de sterren van de Melkweg slingerden.  Eindelijk, ik was een M-Brigadier geworden!

Dertig dagen lang had ik mijn Extra M-Daad gedaan. Een glas melk per dag drinken was daarvoor al genoeg, maar méér was natuurlijk beter. Dertig dagen lang had ik elke dag een glas melk getekend in het logboek dat ik bij melkboer Onrust had gehaald. Radio- en tv-sterren ondersteunden het initiatief, dat kinderen weer aan het drinken van melk moest brengen. Onze beroemde internationale scheidsrechter Leo Horn was een van hen. De campagne trok veel aandacht van de pers. Toen Horn een keer een omstreden penalty toekende, kopte een krant: ‘M-Brigadier Leo Horn verrichtte zijn extra M-Daad voor…’

m erebrigadiers

Soms had ik een achterstand van een paar dagen en dan tekende ik vier, vijf glazen melk tegelijk in. Toen mijn broer Jelte het logboek te pakken kreeg, tekende hij een glas bier met een schuimkraag in een vakje. Ik was boos. Ach joh, zei Jelte, je denkt toch niet dat ze al die kaarten nakijken? Hij had gelijk, ik stuurde het logboek op en kreeg zonder mankeren mijn embleem thuisgestuurd, zoals beloofd.

Het jaar was 1957, ik was elf jaar. Wij kochten meestal losse melk bij Onrust. Dat was goedkoper dan flessenmelk. Onrust schepte de melk met grote ronde kannen uit een container op zijn melkkar. Op school maakten we sommen als: ‘Moeder wil vier liter melk, maar de melkboer heeft alleen een kan van vijf liter en een van één liter. Hoe kan hij moeder zo snel mogelijk helpen?’

De melk werd in een pan met deksel in de keuken neergezet. Als ik er vlug bij kon zijn, stak ik mijn vinger er een paar keer in en likte die af. Pure room! Maar moeder wilde niet dat ik dat deed. Met een theezeefje roomde ze de melk af en bewaarde dat in een kopje. Zondag goot ze het in een kom, vader klemde twee vorken tegen elkaar en sloeg er minutenlang in. Een beetje suiker erbij en hij had slagroom op de koffie. Slagroom kon je ook kopen,  in flessen van een kwart, maar meestal van een-achtste liter. Nog nooit had ik zulke kleine flessen gezien.

Rauwe melk was ongezond en moest gekookt worden. Het dikke vel moest je inslikken


martin melk

Wat Onrust ons verkocht, was rauwe melk. Die mocht je niet zomaar drinken.  Volgens mijn vader zat er allerlei gif in aangezien de boeren hun koeien behandelden tegen tbc. Mijn broers vertelden me dat ze op vakantie aan de Gietersevaart in Friesland melk rechtstreeks uit de koe hadden gedronken: ze hielden hun hoofd onder de uier en de boer spoot er warme schuimende melk in, rechtstreeks van de koe. Onrust verkocht ook flessenmelk. Die was duurder dan rauwe melk. Er zaten doppen op van alumniumfolie. Met de nagel van je vinger kon je die mooi glad maken alvorens hem eraf te trekken. De gebruikte doppen moesten we bewaren. Ze werden ingezameld en brachten heel veel geld op voor de arme zwarte mensen in Suriname.

Het was zaak de rauwe melk te drinken voordat moeder die op het gas zette. Gekookte melk was lang zo lekker niet. Hete melk was al niet lekker meer, maar de grootste fout die je kon maken, was de gekookte melk te laten afkoelen. Dan kwam er namelijk een heel smerig vel op. Omdat mijn vader tijdens de oorlog tulpenbollen had gegeten en hongertochten naar de Kop van Noord-Holland en Friesland had gemaakt, moesten wij alles wat op ons bord lag opeten en ook de melk niet laten staan. Dus of je wilde of niet, je moest het dikke vel naar binnen werken. Kokhalzend en met ogen dicht slikte ik hem door. Volgens mijn vader was dat vel juist het beste van de melk, de room. Maar in geen enkel opzicht leek die warme slak die in mijn mond lag denken aan de heerlijke slagroom die mijn moeder had geklopt.

Nee, dan was ik beter af bij mijn oma Rep. Als we daar meeaten – dat gebeurde regelmatig op zondag – schonk zij Rotator melk uit een hoge fles met een smalle hals. Op de fles stond de tekst ‘Deze lekkere melk is morgen… maar ook overmorgen nog goed’. Ik vond die Rotatormelk heerlijk. Toen we jaren later in Frankrijk kampeerden, kwam ik tot mijn vreugde dergelijke ‘lange bewaarmelk’ tegen in de supermarkt. Ze werd verkocht in pakken die hoog stonden opgetast, buiten de koeling. Helaas walgde Dicky van die Franse Rotator en moest ik op zoek naar verse dagmelk – in Frankrijk slechts moeizaam te vinden.

Melk speelde een hoofdrol in ons leven. ’s Morgens kreeg ik havermout, geweekt in warme melk. Dikke klonters, waarop ik bruine suiker strooide. Een vol bord havermoutsepap garandeerde voor een hele dag energie. Bij de middagmaaltijd stond een beker melk naast mijn bord. Als toetje na de avondmaaltijd stond als toetje vaak griesmeelpudding op het menu, ’s zondags afgewisseld door pudding, die op verjaardagen soms in een tulbandvorm werd gepresenteerd.

Rijst werd gekookt in melk. Het resultaat, een dikke massa, werd op je bord gestort, je mocht er naar behoefte suiker of bruine suiker opdoen. Toen  Chinees en Indisch eten populair begon te worden, zette Dicky heerlijke nasi goreng op het menu. Mijn vader keek er achterdochtig naar en vroeg om een steelpannetje warme melk. Hij goot het eroverheen en smulde tot hij niet meer kon. Dicky weigerde dan ook Chinees eten op tafel te zetten als mijn vader kwam eten. Het duurde lang voordat hij erachter kwam hoe lekker Chinees of Indisch eten smaakte zonder melk over de rijst te gieten.

In de warme gortepap probeerde je met stroop je letter te maken


saroma banaan

Traktatie op tafel was het pakje Saroma. Een toverformule, die doet denken aan de huidige Cup-a-soup. Je knipte een zakje open, strooide de inhoud in een kom, goot daar koude melk overheen, en smullen maar! Een paar jaar geleden, toen Dicky een dagje weg was, besloot ik mijzelf nog eens te trakteren en kocht ik een pakje van deze instant pudding. Het was niet te vreten. Dezelfde ervaring had ik met andere voormalige heerlijkheden als griesmeelpudding en gortepap, nog altijd kant-en-klaar bij Albert Heijn te koop. (Als kind kregen wij warme gortepap, waarin wij van de lepel af stroop lieten lopen. De kunst was om daar letters van te maken, het liefst de letter van je voornaam. Schenkstroop was er nog niet, dus er rolde eerst een dikke klodder van je lepel en daarna een steeds dunner wordende draad. Als het genoeg was, roerde je alles door elkaar, zodat er een bruine massa op je bord lag.)

Melk schijnt niet meer gezond te zijn voor de ouder wordende mens. Er zit veel vet in en van die lactose en caseïne worden we ook niet beter. Er staat dus nog maar weinig van deze godendrank in onze koelkast. We drinken optimel bij de maaltijd omdat dat moet van Sonja Bakker. Maar voor één ding mag ik graag nog altijd mijn extra M-daad verrichten: een heerlijke mok cappuccino.       

Copyright © 2015-2024 Martin Rep | Radboudlaan 14 | 1402 XP  Bussum